Το καμπανάκι της προγραμματισμένης εξόδου (29 Μαρτίου) του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. άρχισε να χτυπά, ενώ κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών νιώθουν άβολα, καθώς εντείνεται η ανησυχία για το αν το Brexit θα είναι συμφωνημένο ή όχι. Ένα ερώτημα  κυριαρχεί: Σε περίπτωση ενός κακού σεναρίου θα αποφευχθεί το χάος; Επί του παρόντος δεν γίνεται ασφαλής πρόβλεψη Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβάλει στο Συμβούλιο και την Ευρωβουλή, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, σειρά προτάσεων για μέτρα έκτακτης ανάγκης, τα οποία είτε έχουν εγκριθεί είτε βρίσκονται σε φάση ολοκλήρωσης. 
Στην Ελλάδα, ένας από τους τομείς που μπορεί να αντιμετωπίσει πρόβλημα σε περίπτωση άτακτης αποχώρησης είναι ο τουριστικός. Οι τουρίστες από τη Μεγάλη Βρετανία που επισκέπτονται τη χώρα μας είναι ένα υπολογίσιμο μέγεθος, καθώς το 2018 ανήλθαν σε 2,9 εκατ. σε ένα σύνολο 30,1 εκατ. αφίξεων. Δεν είναι εύκολο, όμως, να εκτιμηθεί σήμερα τι πραγματικά θα συμβεί αν ζήσουμε ένα άτακτο Brexit. Θα ισχύσει στην πράξη το καθεστώς θεώρησης που έχει συμφωνηθεί, ήδη, μεταξύ Ε.Ε. και Ηνωμένου Βασιλείου; Τι θα γίνει με τη συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ - στερλίνας και κατά πόσο ένα ταξίδι σε χώρα ζώνης του ευρώ, και επομένως και την Ελλάδα, θα καταστεί ακριβότερο ή φθηνότερο;

Και ο κλάδος των μεταφορών και των logistics τελεί εν αναμονή. Εξόχως αποκαλυπτικό είναι έγγραφο με ημερομηνία 7/2 του γραφείου Οικονομικών & Εμπορικών υποθέσεων της πρεσβείας μας στο Λονδίνο, σύμφωνα με το οποίο το μοναδικό καθεστώς στο παρόν στάδιο που μπορεί να λειτουργήσει στη μετά «no deal Brexit» εποχή είναι αυτό της πολυμερούς ποσόστωσης αδειών μεταφορών (άδειες ECMT).

Τις εξελίξεις παρακολουθεί στενά η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων και προσπαθεί να προετοιμαστεί. Το πρώτο που πρέπει να εξασφαλιστεί είναι ότι υπάρχει επάρκεια στα αποθέματα επί βρετανικού εδάφους, σημειώνουν εκπρόσωποι της εγχώριας βιομηχανίας. Η ενεργοποίηση του καθεστώτος επιβολής δασμών αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές καθυστερήσεις, λόγω των τελωνειακών ελέγχων και άλλων διαδικασιών, συνεπώς το κύριο μέλημα είναι να υπάρχουν τα προϊόντα στα ράφια και να μη χαθούν πωλήσεις κατά την περίοδο προσαρμογής. 

Τέλος, η ταχεία αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. και η αλλαγή της διασύνδεσής του με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες είναι πιθανό να δημιουργήσει προσκόμματα στη διακίνηση φαρμακευτικών σκευασμάτων από και προς το Η.Β. Πάντως, οι εταιρείες δεν προβλέπουν ότι θα έχουμε, τουλάχιστον στην Ελλάδα, σημαντικά ζητήματα στην επιχειρηματική δραστηριότητα, με εξαίρεση βέβαια τον υπολογισμό του clawback…   

Γύρω από τα Στροβίλια

Στα μέσα του 2000 ο κατοχικός στρατός προέλασε και κατέλαβε ένα κομμάτι γης εντός της νεκρής ζώνης από τον οικισμό της Δερύνειας, Στροβίλια, της επαρχίας Αμμοχώστου. Διαβήματα στα Ηνωμένα Έθνη, καταγγελίες και τα γνωστά, ενόσω η ένταση και το πρόβλημα ήταν νωπά.

Ο «Φιλελεύθερος» στις 30 Αυγούστου 2000 υπό τον τίτλο «Μας καίνε για τα Στροβίλια» γράφει ότι Λονδίνο και Ουάσιγκτον ανακόπτουν κάθε προσπάθεια συζήτησης του θέματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ώστε να μην προκαλέσουν την αντίδραση του κατοχικού ηγέτη, ενώ ο Ντενκτάς προσπαθεί να περάσει το μήνυμα ότι τα Στροβίλια έχουν ενσωματωθεί στο ψευδοκράτος. 

Τα Στροβίλια των 12 οικογενειών Ελληνοκυπρίων τα θυμόμαστε κάθε φορά που συμβαίνει κάτι. Το 2000, το 2003, και τον Φεβρουάριο του 2019.

Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ επιβεβαιώνει ότι «γνωρίζει για την ένταση και μέλη της βρίσκονται σε επαφή και με τις δυο πλευρές».  Η Λευκωσία παραδέχεται ότι «μέχρι στιγμής δεν μπορεί να αποτιμηθεί συνολικά η κατάσταση, γι’ αυτό και δεν προβαίνει σε κάποια ανακοίνωση» για τον εγκλωβισμό τριών σπιτιών Ελληνοκυπρίων με βαρέλια, κάγκελα και αλυσίδες. Τονίζει, πάντως, ότι αντιμετωπίζει τη νέα επέκταση των θέσεων του κατοχικού στρατού επί του εδάφους σε συνεννόηση με τα Ηνωμένα Έθνη. 
Ανακοινωθέν από τη βρετανική Ύπατη Αρμοστεία παρουσιάζει εντελώς διαφορετικά την κατάσταση: «Ένα εμπόδιο μετακινήθηκε από τις ανατολικές κυρίαρχες βάσεις ως ένα προσωρινό μέτρο κατά του λαθρεμπορίου και της αποφυγής τελωνειακών ελέγχων».

Δεν είναι ένα, αλλά πολλά τα εμπόδια που στοχεύουν στη δημιουργία κλίματος, λίγο πριν από τη συνάντηση του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη στις 26 Φεβρουαρίου.

Δεν είναι ένα, αλλά πολλά τα επεισόδια, οι αλαζονικές εξαγγελίες, οι προειδοποιήσεις για γεωτρήσεις και οι τουρκικές απαιτήσεις. 

Δεν είναι ένα, αλλά κάμποσα, «μικρά» και ενδιάμεσα, που δεν αποπληρώνουν άμεσα, μα εγγράφονται στο μεσοδιάστημα. Δύο ενεργειών, που εμπλουτίζουν τους τρόπους προώθησης της παρενόχλησης. Η «ωραία καβγατζού» δεν ησυχάζει. Ίσως, γιατί η περιοχή αλλάζει. 

Της γκαμήλας τα κουρέλια

«Αν θέλεις να χάσεις τους ανεπιθύμητους θεατές, ζήσε δημόσια. Άλλον τρόπο πιο κρυπτικό να ζει κανείς δεν ξέρω».

Ξέρω ότι η γερμανική Υπηρεσία Πληροφοριών μετακόμισε στο Βερολίνο σ’ ένα κτήριο-μεγαθήριο, όπου το γυαλί κόβει το μυστήριο με την καλή. Μυστικές υπηρεσίες, αλλά διάφανες. Η αντίφαση αυτή είναι εμφανέστερη στο νότιο αίθριο.

Εδώ στον Νότο, όπου όλα κάνουν κρότο, από τη διαφημιστική καμπάνια μιας σοκολάτας μέχρι της ανθυποδιάσημης τη λεκτική «πατάτα», περνάει στο βρόντο η αναφορά ότι «το 2000 (σ.σ.: εκλογική χρονιά) οι χρηματοδοτήσεις του ΠΑΣΟΚ από εταιρείες έφθασαν τα 16 δισ. δραχμές. Δεν ήταν μόνο η Siemens, ήταν και άλλες εταιρείες. Αυτές οι εταιρείες συνεχίζουν να υπάρχουν και συνεχίζουν να χρηματοδοτούν κόμματα».

Άραγε ποια λογική πρυτάνευσε; Περασμένα ξεχασμένα; Αμαρτία εξομολογουμένη, αμαρτία δεν λογάται; Άλλωστε, αν δεχθούμε την παγκάλειο λογική «τι αδίκημα είναι αυτό; (…) παίρνω από μια ιδιωτική εταιρεία λεφτά και τα πάω σε ένα κόμμα». Μήπως ο πόνος ο βαρύτερος -η δεκαετής κρίση- τον αλαφρύ σχολάζει ή το γυάλινο σπίτι, που έλεγε ο Μπρετόν, τα πεπραγμένα αγιάζει;

Χρειάστηκε να περάσουν 10 χρόνια από την αποκάλυψη της υπόθεσης με τις «μίζες» του ενός εκατομμυρίου μάρκων που πήρε ο κατηγορούμενος και τις κατέβαλε στο «πράσινο» ταμείο, για να το παραδεχτεί ένα από τα τότε κομματικά στελέχη.

Χρειάστηκε να περάσουν 19 χρόνια για να μάθουμε αυτό που λαλούσαν τα τρυγόνια. Τα 150 εκατ. δραχμές τον Φεβρουάριο του 1999 ήταν μάλλον «φιλοδώρημα», αφού κι άλλες εταιρείες «καλλιεργούσαν» το πολιτικό τοπίο, «και συνεχίζουν να χρηματοδοτούν κόμματα από κονδύλια για δημόσιες σχέσεις που έχουν», σύμφωνα με την κατάθεση. 

Αυτές οι σχέσεις, όμως, δεν είναι και τόσο «δημόσιες». «Ολόκληρο το πολιτικό σύστημα για την ιδιωτική χρηματοδότηση των κομμάτων έκανε τον βλάκα». Πλέον, δεν έχει ανάγκη να υποδύεται, αφού κανέναν δεν πονάει και στα δελτία δεν χωράει. Πλέον, δεν έχει ανάγκη ούτε τις συμβάσεις να κρατάει. Η υποκρισία αγκαζέ με τον κυνισμό σεργιανάει. «Οι εταιρείες... δημιουργούν ευνοϊκό κλίμα με τα κόμματα, για να μη βρεθούν από τη μεριά του χαμένου». Πέφτει η αυλαία. «Και δεν έμειναν για γέλοια παρά μόνο... της γκαμήλας τα κουρέλια».  

Το μεγάλο δίλημμα

Χθες ήρθε μια ακόμη έμμεση προειδοποίηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ελληνική οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί με ικανοποιητικό ρυθμό άνω του 2% και το 2019 και το 2020 υπό την προϋπόθεση ότι θα συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις. Κάτι αντίστοιχο αναμένεται να αναφέρει και η σημερινή έκθεση αξιολόγησης του οίκου Fitch, αυτή που θα βγει από τη Moody’s την 1η Μαρτίου ή ακόμη και το κείμενο που θα συντάξει το ΔΝΤ για την Ελλάδα επίσης στις αρχές Μαρτίου. Το αν όλοι αυτοί οι θεσμοί και φορείς έχουν δίκιο ή άδικο, θα αποδειχθεί στο μέλλον. Αυτό που είναι σαφές και «καθαρό» είναι το τι περιμένουν από την ελληνική κυβέρνηση το προσεχές χρονικό διάστημα: να υλοποιήσει τα συμφωνηθέντα και να μην παρεκκλίνει από τα όσα προβλέπουν οι γραπτές συμφωνίες.

Με αυτά τα δεδομένα, είναι προφανές ότι η κυβέρνηση θα βρεθεί -αν δεν έχει ήδη βρεθεί- μπροστά σε ένα πολύ μεγάλο δίλημμα: θα προχωρήσει μονομερώς σε αποφάσεις και ενέργειες που κρίνει ότι πρέπει να υλοποιηθούν για το καλό των πολιτών (και ταυτόχρονα ψηφοφόρων) ή θα κινηθεί εντός του πλαισίου των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων; Θα φανεί πολύ σύντομα ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορεί να είναι και η πίτα ολόκληρη και ο σκύλος χορτάτος. Για παράδειγμα, δεν γίνεται να περάσει από τη Βουλή ένα «γενναιόδωρο» πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας από τους πλειστηριασμούς (κάτι που προφανώς θα καθησύχαζε δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες οφειλέτες) και ταυτόχρονα να μην υπάρξουν αντιρρήσεις και αντιδράσεις από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και κυρίως την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Όπως δεν γίνεται να προχωρήσουν ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών προς την εφορία οι οποίες δεν θα αφήνουν κανέναν έξω και ταυτόχρονα να μη διατυπωθούν δημόσιες ενστάσεις από τους θεσμούς, οι οποίοι από το 2015 έχουν ζητήσει από την Ελλάδα να δεσμευτεί διά νόμου ότι δεν θα κάνει γενικευμένες διαδικασίες ρύθμισης ληξιπρόθεσμων οφειλών.

Οι ρυθμίσεις, η αύξηση του κατώτατου μισθού, η προστασία από τους πλειστηριασμούς είναι μέτρα ευρύτατης αποδοχής καθώς αφορούν εκατομμύρια πολίτες. Δεν είναι εύκολο λοιπόν για μια κυβέρνηση να γυρίσει την πλάτη λίγους μήνες πριν από τις εκλογές. Από την άλλη, οι πιθανές συνέπειες για την ελληνική οικονομία από την «είδηση» ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες πρέπει επίσης να υπολογιστούν και να ληφθούν υπ’ όψιν, καθώς σε τελική ανάλυση αυτό που ενδιαφέρει είναι η «επόμενη μέρα» για την οικονομία και τη χώρα.

Αθόρυβο τέλος για το «μοβ» χαρτί

Έκανε το ντεμπούτο του την Πρωτοχρονιά του 2002 στις 12 πρώτες χώρες-μέλη της Ευρωζώνης. Μεταξύ των οποίων και η ισχυρή Ελλάδα. Το 2008 αντιστοιχούσε στο 35% της αξίας του συνόλου των χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούσαν. Το 2017 έπεσε στο 22%. Χρησιμοποιούνταν περισσότερο για να κρύψεις, παρά για να αγοράσεις.

Το 2008 η αμερικανική εφημερίδα «New York Times» είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο, σύμφωνα με το οποίο το 25% των χαρτονομισμάτων των 500 ευρώ που κυκλοφορούσαν στην Ευρώπη βρισκόταν στην Ισπανία, που αντιπροσώπευε την εποχή εκείνη μόλις το 11,5% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης.

Εύκολα συνάγεται απ’ αυτήν τη συγκέντρωση, η ύπαρξη μεγάλης κλίμακας παραοικονομίας. Μάλιστα οι Ισπανοί αποκαλούσαν το «μοβ» χαρτί... Μπιν Λάντεν, γιατί όλοι ήξεραν την ύπαρξή του, αλλά κανένας δεν το έβλεπε.

Επτά και κάτι χρόνια μετά το τέλος του αρχηγού της Αλ Κάιντα, τέλειωσε και το 500ευρω. Αθόρυβα. Η πλειονότητα των Ευρωπαίων δεν είχε δει το χρώμα του, δεν αντιλήφθηκε συνεπώς και την κατάργηση του κανόνα του.

Την 27η Ιανουαρίου 2019 σταμάτησε η παραγωγή στις 17 από τις 19 κεντρικές τράπεζες της Zώνης του ευρώ. Δεν χρειάζεται, πάντως, να ανησυχούν όσοι με το «μοβ» βρεθούν. Είτε σε σεντούκια είτε σε θυρίδες, την αξία του δεν χάνει, είναι ασφαλές λιμάνι. Χωρίς ημερομηνία λήξης.

Η γερμανική και η αυστριακή κεντρική τράπεζα θα συνεχίσουν, για λογιστικούς λόγους, να εκδίδουν το βαρύ χαρτονόμισμα μέχρι και τις 26 Απριλίου. Δεν είναι τυχαίο ότι σ’ αυτές τις δύο χώρες υπήρξαν αντιδράσεις για την κατάργησή του. Ίσως γιατί οι Γερμανοί προτιμούν ακόμα τα μετρητά.

Πριν από ένα χρόνο, μόλις μία στις είκοσι πληρωμές γινόταν στη Γερμανία με πιστωτική κάρτα. POS υπάρχουν, αλλά η πλειονότητα δεν τ’ αγγίζει. Γύρω από την ασφάλεια των συναλλαγών στριφογυρίζει, το μέλλον εύκολα δεν συνηθίζει. Το ρευστό με ρευστό αντιμετωπίζει.