Τρίτη 31 Ιουλίου 2018
Η Ρωμιοσύνη ως κομμάτι και ως εχθρός της Ευρώπης…
Ως όμως πολιτικός και πολιτισμικός χώρος ενιαίος και διακριτός από τον λοιπό κόσμο, η Ευρώπη «γεννιέται» το Μεσαίωνα. Η σύγχρονη έννοια της Ευρώπης, ή της «Δύσεως» (όρος που μπορεί να θεωρηθεί ευρύτερος ή στενότερος του πρώτου, αναλόγως της ερμηνείας), πηγάζει από τις πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές παραδόσεις του Μεσαίωνος, από την ενωτική ιδέα της Χριστιανοσύνης και της Αυτοκρατορίας. Πρώτη φορά το 15ο αιώνα, οπότε η οθωμανική εισβολή αποτελεί εκ νέου έναν μεγάλο κοινό εχθρό της Χριστιανοσύνης, χρησιμοποιείται ο όρος «Ευρώπη» για την πολιτική και γεωγραφική διάσταση του χριστιανικού πολιτισμού. Τότε επίσης καταρτίζονται τα πρώτα σχέδια, ουτοπικά για την εποχή τους οράματα, για την πλήρη πολιτική συγκρότηση της Ευρώπης-Χριστιανοσύνης σε ένα κράτος.
Πλήθος ιστορικών ανέπτυξε συστηματικά τη διαφοροποίηση σε επίπεδο πολιτισμού, θρησκείας και πολιτικής αντιλήψεως και πρακτικής του Βυζαντίου ως προς τη δυτική Ευρώπη. Τα ιστορικά βιώματα, η γλώσσα και δημογραφία, οι αναγκαιότητες της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, οι φιλοσοφικές και κοσμοθεωρητικές παρακαταθήκες της αρχαιότητος, οι ανταγωνισμοί ισχύος και η μέθοδοι διερευνήσεως των θείων πραγμάτων σχημάτισαν δύο διαφορετικά παραδείγματα, τα οποία ναι μεν είχαν συνείδηση των κοινών τους καταβολών, αλλά απομακρύνθηκαν τόσο πολύ μέσα στο χώρο και το χρόνο που κατέληξαν σε μία σφοδρή και συναισθηματικά-«ιδεολογικά» φορτισμένη αντιπαλότητα.
Το Βυζάντιο βεβαίως γεννήθηκε με το διαχωρισμό της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στα τέλη του 4ου αιώνος. Ενώ όμως το ανατολικό τμήμα επέζησε, το δυτικό κατέρρευσε υπό τις γερμανικές εισβολές. Μέσα στο χάος η Εκκλησία της Ρώμης βρέθηκε να είναι ο μόνος θεσμός με την ικανότητα να υπερβεί σύνορα και φυλές. Επίσκοποι και ιεραπόστολοι ανέλαβαν να εκχριστιανίσουν τους βαρβάρους και να διαφυλάξουν τα υπολείμματα πολιτισμού. Τους πρώτους αιώνες ο πάπας βρέθηκε υπό βυζαντινή επιρροή. Στη συνέχεια γεωπολιτικές ανακατατάξεις και θρησκευτικές έριδες θα διασαλέψουν την ομόνοια ανάμεσα στις δύο Ρώμες. Βρίσκοντας νέους προστάτες στο πρόσωπο των Φράγκων, οι πάπες εν τέλει θα χειραφετηθούν από το Βυζάντιο. Η φραγκο-παπική σύγκλιση θα οδηγήσει στη γέννηση μίας νέας αυτοκρατορίας, όταν το έτος 800 ο Καρλομάγνος θα στεφθεί Ρωμαίος αυτοκράτορας. Το γεγονός αυτό θα σηματοδοτήσει τη γέννηση μίας οικουμενικής τάξεως ανταγωνιστικής της βυζαντινής, καθώς η Παλαιά Ρώμη διεκδικεί ξανά τη θέση της ως caput mundi. Μετά την παρακμή των Φράγκων, το 10ο αιώνα τη σκυτάλη της Δυτικής αυτοκρατορίας θα λάβουν οι Γερμανοί. Παράλληλα ο πάπας, έχοντας πλέον την πίστη βασιλέων από τα Βρετανικά νησιά ως την Κεντρική Ευρώπη, αξιώνει ανοικτά τα θρησκευτικά πρωτεία. Η Δυτική Ευρώπη αναπτύσσεται οικονομικά και στρατιωτικά, προκαλώντας την ανησυχία του Βυζαντίου.
Τα δύο τμήματα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 395. Η κατάρρευση του δυτικού προκάλεσε κενό ισχύος και νομιμοποιούσας τάξεως στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα το κενό να επιχειρήσει να καλύψει ο πάπας και οι Φραγκο-Γερμανοί.
Αντιπαράθεση της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (μπλε)
και της γερμανικής Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (κόκκινο) τον 11ο αιώνα.
και της γερμανικής Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (κόκκινο) τον 11ο αιώνα.
Τον 11ο και 12ο αιώνα ο ανταγωνισμός θα κορυφωθεί και οποιαδήποτε ψήγματα ενότητος θα χαθούν στη δίνη δύο εξελίξεων: του Σχίσματος και των Σταυροφοριών. Με την πρώτη οι δύο Εκκλησίες, που ήταν και οι πνευματικοί και κοσμοθεωρητικοί πυλώνες των δύο αυτοκρατοριών-συστημάτων, διαχώρισαν τελείως τις πορείες τους. Το Βυζάντιο εισέρχεται σε τροχιά παρακμής, ενώ στη Δύση η παποσύνη επιβάλει την ανωτερότητα της επί των κοσμικών βασιλέων. Αυτές οι μεταβολές θα οδηγήσουν στο δεύτερο κομβικό γεγονός. Ανταποκρινόμενη στις βυζαντινές εκκλήσεις για αρωγή και εξυπηρετώντας διάφορες πολιτικές σκοπιμότητες, η Εκκλησία της Ρώμης θα καλέσει τους ιππότες της να παύσουν την αλληλοσφαγή και να εκστρατεύσουν στους Αγίους Τόπους κατά των μουσουλμάνων (1095). Το Βυζάντιο, υπό τη στιβαρή διακυβέρνηση της δυναστείας των Κομνηνών, θα προσπαθήσει να χειραγωγήσει το σταυροφορικό κίνημα και στην πορεία θα μεταβάλει τις πολιτικές του πρακτικές προσπαθώντας να διασώσει και να επεκτείνει την επιρροή του, θέτοντας υπό έλεγχο τους ατίθασους Φράγκους, που ενίοτε το έβλεπαν σαν στόχο εξ ίσου με το Ισλάμ. Αυτή η άβολη ισορροπία θα διατηρηθεί για λιγότερο από έναν αιώνα. Η αμοιβαία καχυποψία, ο οικονομικός ανταγωνισμός και η αναζωπύρωση της βυζαντινο-γερμανικής αυτοκρατορικής έριδος θα οδηγήσει στην κατάρρευση των διμερών σχέσεων, την οποία θα επισφραγίσει η άλωση της Κωνσταντινουπόλεως κατά την Δ’ Σταυροφορία (1204). Η ακόλουθη φραγκοκρατία και οι βεβιασμένες διακηρύξεις Ένωσης της ανατολικής Εκκλησίας με τη δυτική το 1274 και 1439 (απονενοημένα διαβήματα της δυναστείας των Παλαιολόγων, μήπως και ανακοπεί η οθωμανική λαίλαπα) θα χαλυβδώσουν ένα ρωμαίηκο πνεύμα αντιλατινισμού.
Δημιουργείται συνεπώς το ερώτημα, κατά πόσον το Βυζάντιο και η ευρωπαϊκή Δύση αποτελούν τα δύο μισά ενός ενιαίου πολιτισμού (pars orientalis/occidentalis, ανατολικό και δυτικό τμήμα της Ρώμης) ή δύο ξεχωριστούς πολιτισμούς, καταδικασμένους σε μόνιμη αντιπαλότητα λόγω του βάθους και της εντάσεως της ετερότητος τους. Από τη μία πλευρά η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την παραδοσιακή τριάδα της ευρωπαϊκότητος (Ελλάς, Ρώμη, Χριστιανισμός) κηρύσσει το Βυζάντιο ως το πρώτο ευρωπαϊκό κράτος. Από την αντίθετη ο Jacques Le Goff βλέπει την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως στους Τούρκους το 1453 ως «το τέλος μίας αναπηρίας για την ευρωπαϊκή ενότητα», καθ’ ότι ναι μεν η θρησκευτική διαφοροποίηση ανατολικού και δυτικού χριστιανισμού διατηρείται, αλλά ο πρώτος μένει χωρίς πόλο ισχύος και σύστημα πολιτικής εξουσίας διακριτό με της Δύσεως.
Η αντιπάθεια για το Βυζάντιο που αναπτύχθηκε στη Δύση μετά τις Σταυροφορίες, τροφοδοτούμενη από τη συνέχιση της πολιτικής αντιπαλότητος και της θρησκευτικής έριδος (αδιάψευστοι μάρτυρες τα δεκάδες συγγράμματα «κατά των σφαλμάτων των Ελλήνων», contra errores graecorum, που εμπλουτίζουν τη ρωμαιοκαθολική βιβλιογραφία), συνεχίστηκε και μετά το τέλος του Μεσαίωνος. Η αποκοπή της Κωνσταντινουπόλεως από τη ρωμαϊκή κληρονομιά (που πλέον νέμεται ο πάπας και ο Γερμανός αυτοκράτορας) επισημοποιείται με την επινόηση του όρους «Βυζαντινός» το 17ο αιώνα. Ο νέος όρος θα γίνει συνώνυμος της διαφθοράς, της υποκρισίας, της παρακμής και της ασκόπου πολυπλοκότητος (byzantinism). Οι λόγιοι του Διαφωτισμού θα επιτεθούν με σφοδρότητα στο Βυζάντιο, στα πλαίσια της γενικής απαξίωσης που επιφυλάσσουν στο χριστιανισμό, το Μεσαίωνα και τη μοναρχία. Η σύγχρονη ιστοριογραφία αποκατέστησε τη μεσαιωνική και βυζαντινή περίοδο στο δέοντα σεβασμό ως ακαδημαϊκά αντικείμενα, αιώνες όμως προκαταλήψεως ακόμη συσκοτίζουν τις προσπάθειες για κατανόηση και εκτίμηση του ανατολικού πολιτισμού. Όταν αναπτύχθηκε ο νεοελληνικός εθνικισμός, οι διανοητικοί του πατέρες (με προεξάρχοντα τον Αδαμάντιο Κοραή) επέλεξαν την αρχαία Ελλάδα (η οποία από την Αναγέννηση και ύστερα βρισκόταν πολύ υψηλά στη συνείδηση των Ευρωπαίων) και όχι το αντιπαθές, «σκοταδιστικό» Βυζάντιο για να πλάσουν την ταυτότητα του νέου έθνους-κράτους. Η αντίθεση μεταξύ της βυζαντινής κληρονομιάς και της ταυτίσεως με τη Δύση είναι κεντρικό μοτίβο κάθε προσεγγίσεως του ζητήματος της ελληνικότητος, τόσο για τους υπερμάχους όσο και για τους αρνητές της.
Χάρτης του Μεγάλου Σχίσματος (1054). Με γαλάζιο οι ορθόδοξες χώρες, με πορτοκαλί οι καθολικές.
Το Βυζάντιο ως αντίπαλος της Ευρώπης: θεωρία και εργαλειοποίηση
Πέρα όμως από αυτά τα ζητήματα εσωτερικών ιδεολογιών ή ιστορίας του πολιτισμού, η επισήμανση της αντιπαλότητος Ρώμης-Κωνσταντινουπόλεως στο βαθμό της εξώσεως του Βυζαντίου από την Ευρωπαϊκή ταυτότητα και ιστορία έχει βαθιές πολιτικές σκοπιμότητες και προεκτάσεις, που σήμερα εκφράζονται κυρίως στην αντιπαλότητα του ατλαντικού στρατοπέδου (ΗΠΑ-ΕΕ) με τη Ρωσία, το μόνο «τέκνο» της Βυζαντινής Κοινοπολιτείας με μεγάλη ισχύ και αξιώσεις διεθνούς ηγεμονίας. Αυτό θα εξεταστεί μέσα από την οπτική δύο συγγραφέων που επιχείρησαν να διαχωρίσουν την υφήλιο και να ερμηνεύσουν την ιστορία βάσει πολιτισμών, του Γερμανού ιστορικού και φιλοσόφου Oswald Spengler και του Αμερικανού διεθνολόγου Samuel Huntington.
Ο Spengler έγραψε το μνημειώδες έργο «Η Παρακμή της Δύσεως» (1918), χωρίζοντας την ανθρώπινη ιστορία όχι σε εποχές αλλά σε μεγάλους πολιτισμούς, με κυκλική πορεία αναπτύξεως, δηλαδή γέννηση, ακμή, παρακμή και πτώση. Για το συγγραφέα ο Βυζαντινός και εν γένει ανατολικός χριστιανικός πολιτισμός διαφοροποιείται τόσο από τον αρχαίο ελληνορωμαϊκό (κλασσικό) όσο και από αυτόν της δυτικής Ευρώπης (φαουστικό). Ανήκει στην κατηγορία των «μαγικών» πολιτισμών, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από έμφαση στο μυστηριακό, το υπερφυσικό και το συλλογικό στοιχείο της φύσεως και της κοινωνίας, συνδέοντας την εξουσία με το ιερό. Αυτό τον κάνει ασύμβατο τόσο ως προς την κλασσική Ελλάδα και Ρώμη, όπου επικρατεί το «απολλώνιο» πνεύμα, όσο ως προς τη «φαουστική» Δύση, κόσμοι χαρακτηριζόμενοι από φιλομαθή περιέργεια, ευρύτητα πνεύματος, έμφαση στο άτομο και την ελευθερία του. Ο μαγικός πολιτισμός είναι ικανός για μεγαλειώδη επιτεύγματα, αλλά από την άλλη πάσχει από διανοητική στειρότητα και έχθρα προς την επιστημονική έρευνα, την καινοτομία και την ανεξάρτητη ατομική κρίση. Ο χριστιανισμός γεννήθηκε από τον μαγικό πολιτισμό, όμως ο εξελληνισμός και εκγερμανισμός του στη Δύση συνδέθηκε με το αρχαίο φαουστικό πνεύμα και συνέθεσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Το μαγικό Βυζάντιο ομαδοποιείται μαζί με τον αραβικό και ισλαμικό κόσμο, την αρχαία Περσία και Βαβυλώνα. Η Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε μεν ως πόλη της ύστερης ρωμαϊκής αρχαιότητος αλλά την εποχή που έφθανε στις πύλες της ο Γοδεφρείδος ντε Μπουγιόν και η Α’ Σταυροφορία, ήταν μία «οψιμοαραβική κοσμόπολη».
Χρησιμοποιώντας έναν όρο της μεταλλειολογίας, ο Spengler παρατηρεί στην ιστορία των πολιτισμών το φαινόμενο της «ιστορικής ψευδομορφώσεως». Ψευδομόρφωση είναι το φαινόμενο όπου ένας παλαιότερος, ξένος πολιτισμός επιβάλλεται τόσο έντονα στο γεωγραφικό χώρο όπου έχει γεννηθεί ένας νεαρότερος, σε σημείο που ο δεύτερος δεν μπορεί να αναπτυχθεί και αποτυγχάνει να διαμορφώσει αυθεντική έκφραση και διακριτή συνείδηση. Ο νέος πολιτισμός λοιπόν, αδυνατώντας να χειραφετηθεί με τις δικές του δημιουργικές δυνάμεις, καλλιεργεί ένα σφοδρό μίσος για τον άλλον πολιτισμό που τον κυριάρχησε. Ο Spengler γράφει πως αυτό συνέβη στην περίπτωση του μαγικού-αραβικού πολιτισμού, ο οποίος κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους (κλασσικός πολιτισμός) προτού αναπτυχθεί-η νίκη του Οκταβιανού στο Άκτιο (31 π.Χ.) θεωρείται πρόξενος ιστορικής ανωμαλίας. Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται στη Ρωσία. Ο ρωσικός πολιτισμός είχε καθαρά βυζαντινή προέλευση και άρα μαγικά στοιχεία, πολλαπλώς ασύμβατα με τη Δύση. Όμως το 18ο αιώνα ο τσάρος Πέτρος ο Μέγας επέβαλε μία σειρά εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων που είχαν στόχο όχι μόνο την τεχνική-διοικητική αναβάθμιση της χώρας στα δυτικά πρότυπα, αλλά στον εξευρωπαϊσμό του πολιτισμού και του χαρακτήρα της. Η νέα πόλη της Αγίας Πετρουπόλεως ήταν το σύμβολο της νέας εποχής, στην οποία το φαουστικό πνεύμα αποπειράται να καταπνίξει το ρωσικό. Το ρωσικό πνεύμα είναι βαθιά θρησκευτικό, ριζωμένο στη μεταφυσική αναζήτηση. Στην κριτική του Ντοστογιέφσκι στη νεωτερικότητα και τη Δύση ο Spengler εντοπίζει την καταπιεσμένη καρδιά της Ρωσίας, ασφυκτιούσα υπό τον δυτικό ορθολογισμό και τον μαρξιστικό υλισμό αργότερα. Για τα πλέον παραδοσιακά στρώματα η Δύση είναι το αντίστοιχο της βιβλικής Βαβυλώνος: ενώ η Μόσχα είναι η κοιτίδα της βυζαντινής, ορθοδόξου, «Αγίας Ρωσίας», η Αγία Πετρούπολη είναι η μισητή μήτρα της ξενομανίας και ο ιδρυτής της προτύπωση του Αντιχρίστου.
Η εμφάνιση της Ρωσίας ως δυνάμεως ολότελα ξένης σε σχέση με την λοιπή Ευρώπη, λιγότερο πολιτισμένης και μη μετεχούσης στις δυτικές αξίες θεμελιωνόταν στην αποκοπή του Βυζαντίου από το κλασσικό ελληνορωμαϊκό πνεύμα, εξυπηρετώντας την εξωτερική πολιτική των δυτικών και κεντρικών δυνάμεων το 19ο και 20ο αιώνα. Αυτό ήταν ιδιαίτερα έντονο στη Γερμανία, όπου λόγω γεωγραφίας η σλαβοφοβία-ρωσοφοβία ήταν ισχυρή. Το 19ο αιώνα, ο περιβόητος στην Ελλάδα J. P. Fallmerayer δεν ανέπτυξε τη θεωρία του περί της καταγωγής των Ελλήνων από κάποιο συγκεκριμένο μίσος για το νεαρό κράτος. Η ορθόδοξη Ελλάδα όμως ήταν δυνητικός σύμμαχος της Ρωσίας, μεγάλου αντιπάλου της Γερμανίας και της Αυστρίας. Στα πλαίσια των παρακινήσεων του για υποστήριξη των Οθωμανών εναντίον της ρωσικής εξαπλώσεως, ο Fallmerayer προσπάθησε να αποκόψει τους Νεοέλληνες από το κλασσικό τους παρελθόν, δηλαδή από τους δεσμούς τους με τη Δύση. Το κύμα του φιλελληνισμού είχε εν πολλοίς στηριχθεί στον παραλληλισμό των εξεγερμένων Ελλήνων με τους ενδόξους αρχαίους προγόνους των, αν λοιπόν αυτή η αντίληψη κατερρίπτετο, το ελληνικό κράτος θα έχανε τη διεθνή συμπάθεια και θα αποδυναμωνόταν, κάτι που θα αποτελούσε τροχοπέδη στα ρωσικά σχέδια για τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο. Παρ’ ότι υπέρμαχος της Δύσεως εναντίον της σλαβο-ρωσικής ορθοδόξου Ανατολής, ο Fallmerayer υπήρξε συστηματικός μελετητής του Βυζαντίου και εκ των πατέρων της γερμανικής βυζαντινολογίας.
Ο περιβόητος χάρτος των πολιτισμών του Huntington. Η διάκριση δυτικού και ορθοδόξου πολιτισμού, όπως και η συμπερίληψη της Ελλάδος στον δεύτερο, προκάλεσε σφοδρή κριτική.
Το 1996 ο Samuel Huntington αμφισβήτησε το μεταψυχροπολεμικό όραμα της ολοκληρωτικής επικρατήσεως του δυτικού φιλελευθερισμού, της δημοκρατίας και της ειρήνης, αντιτάσσοντας πως τον ανταγωνισμό μεταξύ καπιταλισμού και κομουνισμού θα διαδεχόταν η «σύγκρουση των πολιτισμών», όπου πλέον οι περισσότερες και μεγαλύτερες συγκρούσεις θα γίνονταν βάσει πολιτιστικών διαφορών. Για τον Huntington βασικό χαρακτηριστικό για την ομαδοποίηση των πολιτισμών είναι η θρησκεία, καθώς δίνει ιδιαίτερη βάση στην «εκδίκηση του Θεού» και την αύξηση της πολιτικής σημασίας των θρησκειών. Συνεπώς, η ανατολική Ευρώπη, από την Ελλάδα ως τη Ρωσία, χαρακτηρίζεται τμήμα του «ορθοδόξου πολιτισμού». Ο δυτικός πολιτισμός γίνεται αντιληπτός ως δημιούργημα του δυτικού χριστιανισμού, ρωμαιοκαθολικού και διαμαρτυρομένου. ενώ θεωρείται ως ο πληρέστερος κληρονόμος της αρχαίας Ελλάδος και Ρώμης, με τον ορθόδοξο και τον ισλαμικό πολιτισμό να θεωρείται πως έλαβαν δευτερεύουσες μόνον επιρροές από τον κλασσικό κόσμο. Ο Huntington κάνει συχνά λόγο για τα «σύνορα της Ορθοδοξίας» που υπερασπίζεται η Ρωσία, και για την ταύτιση του ΝΑΤΟ με τη δυτική Χριστιανοσύνη. Επισημαίνει δε το διχασμό της Ουκρανίας, της οποίας το ανατολικό μισό έχει ρωσικό-ορθόδοξο χαρακτήρα ενώ το δυτικό έχει μεγάλους καθολικούς πληθυσμούς και πολωνικές, ουγγρικές και αυστριακές επιρροές.
Με την ανάκαμψη της Ρωσίας επί Βλαντίμιρ Πούτιν και την ανησυχία της Ευρώπης για την αυξανόμενη ισχύ και αυτοπεποίθηση της στα διεθνή τεκταινόμενα, το δυτικό αφήγημα εναντίον της Μόσχας είναι δραστικά διαφορετικό από ότι επί Ψυχρού Πολέμου. Πριν το 1990 οι δυτικές δημοκρατίες υπερασπίζονταν το χριστιανισμό έναντι της άθεης ΕΣΣΔ, ενώ τώρα προβάλλεται το φόβητρο της θρησκειοκεντρικής Ρωσίας που διαδίδει το συντηρητισμό και τον εθνικισμό στην ολοένα και πιο φιλελεύθερη, κοσμική, πολυπολιτισμική και ανεκτική Δύση. Η Ρωσία και η Ορθοδοξία, ιστορικές «μορφές» που πηγάζουν από το Βυζάντιο και βρίσκονταν εκτός σημαντικών διεργασιών που διεμόρφωσαν το σύγχρονο δυτικό πολιτισμό (Μεταρρύθμιση, Διαφωτισμός κ.α.), εκ νέου αντιπαρατίθενται στην Εσπερία, η οποία ναι μεν εισέρχεται σε μεταχριστιανική φάση αλλά εξακολουθεί να διεκδικεί την κλασσική κληρονομιά και το οικουμενικό πρωτείο με τον ίδιο τρόπο που το έκανε ο Καρλομάγνος και οι πάπες απέναντι στο Βυζαντινό αυτοκράτορα. Παρ’ ότι σήμερα το Βυζάντιο είναι πιο αξιοσέβαστο από ποτέ στον ακαδημαϊκό χώρο, η κακή του φήμη δεν έχει εξαλειφθεί από την δυτική κουλτούρα. Ακόμη και τώρα η Βυζαντινή διπλωματία και πολιτική, η πιο εξεζητημένη και φιλειρηνική της εποχής της, υποβιβάζεται στη μέθοδο του «να κατηγορείς τους άλλους για ότι κάνεις εσύ», τον αυταρχισμό, το συγκεντρωτισμό, την απανθρωπία και τον επεκτατισμό, ατυχεστάτους αναχρονισμούς που διαιωνίζουν αιωνόβια ψεύδη για να επιτεθούν στον «ανατολικό εχθρό», τότε την Κωνσταντινούπολη, σήμερα τη Μόσχα.
Η επισήμανση των διαφορών μεταξύ των πολιτισμών που διεμόρφωσε ο ανατολικός και ο δυτικός χριστιανισμός είναι δόκιμη και γίνεται πολλάκις στο ανά χείρας κείμενο. Η ιδιαίτερη ιστορική ανάπτυξη της Ελλάδος, της Ρωσίας και άλλων χωρών που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ κόσμων και πολιτισμών μπορεί επιτυχώς να αναζητηθεί στο Βυζάντιο, είτε η κληρονομιά αυτή επαινείται ως πολύτιμη είτε στηλιτεύεται ως βάρος και ιστορική κακοτυχία. Η θεολογική διαπάλη μεταξύ Πρεσβυτέρας και Νέας Ρώμης μπορεί σήμερα να φανεί αδιόρατα στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία, ηθική, πολιτική θεωρία και τέχνη. Όμως οι ως τώρα προσπάθειες, σε μεγάλο βαθμό λόγω πολιτικής σκοπιμότητος και αγνοίας για το Βυζάντιο, αποτυγχάνουν να δώσουν μία ορθή περιγραφή τόσο της ιστορίας, όσο και της τρεχούσης αποτυπώσεως της. Ο διαχωρισμός του αρχαίου πολιτισμού από το Βυζάντιο και η υπαγωγή του στη Μέση Ανατολή είναι παράλογη, καθώς η «βασιλεία των Ρωμαίων» καθ’ όλην τη διάρκεια της ιστορίας της διετήρησε εντονότατα στοιχεία της αρχαίας ελληνορωμαϊκότητος, από την τέχνη και την πολιτική ορολογία ως τη γλώσσα, τη στρατιωτική οργάνωση και τη θεολογική διατύπωση και μέθοδο. Η Δύση εν πολλοίς ήρθε σε επαφή με την αρχαία γραμματεία μέσω του Βυζαντίου. Προφανώς οι επιρροές των ανατολικών πολιτισμών δίνουν στο Βυζάντιο μία εξωευρωπαϊκή χροιά, επ’ ουδενί όμως αυτό δε γίνεται να σκιάσει το γεγονός πως το Βυζάντιο υπήρξε κιβωτός και προαγωγός όλων των πολιτιστικών στοιχείων της ευρωπαϊκής ιδιοπροσωπίας, όπως το ρωμαϊκό δίκαιο, η ελληνική ποίηση και η χριστιανική πίστη. Για σημαντικό διάστημα υπήρξε δε το μόνο ευρωπαϊκό κράτος που τα συνέθετε όλα μαζί. Το Βυζάντιο υπήρξε η άμυνα και ο κυματοθραύστης της Ευρώπης απέναντι στις περσικές, αραβικές και τουρκικές επιδρομές, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο οικουμενικής ακτινοβολίας, πηγή και τόπος συντηρήσεως των αρχαίων κειμένων, δημιουργός του ευρωπαϊκού δικαίου (Ιουστινιανός), επί αιώνες μόνιμος Σταυροφόρος και εγγυητής των Αγίων Τόπων, ως και πάτρωνας της Εκκλησίας της Ρώμης κατά των αιρετικών και των βαρβάρων. Δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί η ευρωπαϊκή και η μεσαιωνική ιστορία δίχως την τεράστια συμβολή του Βυζαντίου. Εν ολίγοις, Βυζάντιο και Δύση ήταν (και είναι δια τον διαδόχων τους) διαφορετικοί πολιτισμοί, μετέχουν όμως αμφότεροι της κλασσικής παρακαταθήκης και αποτελούν ισότιμα «μέλη» του ευρωπαϊκού «σώματος».
Η θεωρία του Huntington περί συγκρούσεως των πολιτισμών έχει δεχθεί πολύπλευρη κριτική, από τη μέθοδο ομαδοποιήσεως των πολιτισμών, υπεραπλούστευση και γενικεύσεις μέχρι τις πολιτικές σκοπιμότητες που μπορεί να εξυπηρετεί. Οι Σταυροφορίες της παποσύνης στους Αγίους Τόπους, ένεκα του εντόνου θρησκευτικού υποβάθρου των, μπορούν υπό μίαν έννοια ενταχθούν σε αυτό το πλαίσιο, ως υπαρξιακή διαπάλη μεταξύ της (δυτικής) Χριστιανοσύνης και του Ισλάμ. Παρ’ ότι αμφότεροι οι «κόσμοι» ήταν πολλαπλώς διασπασμένοι και συνηθέστατα αλληλοσπαρασσόμενοι (με τα συμβατικά γεωπολιτικά συμφέροντα να υποσκάπτουν την ενότητα των πιστών), τόσο οι μουσουλμάνοι όσο και οι χριστιανοί είδαν τις Σταυροφορίες ως έναν ολοκληρωτικό, ιερό πόλεμο απέναντι σε έναν εχθρικό, άπιστο πολιτισμό. Όμως ο ανταγωνισμός Δύσεως και Βυζαντίου δύσκολα θα μπορούσε την περίοδο εκείνη να χαρακτηριστεί ως σύγκρουση πολιτισμών, ακριβώς λόγω της εξαπολύσεως των Σταυροφοριών. Οι παπικές-αυτοκρατορικές συνομιλίες και η Α’ Σταυροφορία αποδεικνύουν πως παρά το πολιτισμικό και θεολογικό χάσμα ή τις πολιτικές αντιζηλίες οι δύο χριστιανικοί κόσμοι είχαν τη συνείδηση του Ενός. Κατά τραγική ειρωνεία, ήταν οι Σταυροφορίες που μετέτρεψαν την απόσταση σε βαθύ, επώδυνο ρήγμα. Μετά την Γ’ και ιδίως τη Δ’ Σταυροφορία, με τα γεγονότα της σφαγής των Λατίνων και των πρώτη άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, μιλάμε για σύγκρουση πολιτισμών, με αμοιβαία ανάπτυξη μίσους και περιφρονήσεως. Η τελική σύγκρουση Ευρωπαϊκής Ανατολής και Δύσεως κυοφορείται από το 800, διαφαίνεται το 1054 και εκδηλώνεται πλήρως από το 1182/1204. Οι πρώτες Σταυροφορίες ήταν εν μέρει μία ύστατη προσπάθεια επουλώσεως των πληγών, με τα απολύτως αντίθετα αποτελέσματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η Ευρώπη γεννηθηκε το Μεσαίωνα;, Jacques Le Goff
Γιατί το Βυζάντιο;, Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ
Η Παρακμή της Δύσης, Oswald Spengler
Η Σύγκρουση των Πολιτισμών και ο Ανασχηματισμός της Παγκόσμιας Τάξης, Samuel Huntington
Spengler on Pseudomorphosis
Μπεκιάρης, Ι., Οι θεωρητικοί της Realpolitik Huntington-Toynbee-Falmerayer, Η Νέα Πολιτική, τ. 16, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2015
mnovakopoulos.blogspot.com
mnovakopoulos.blogspot.com
Και Ο Νέρωνας Νέος Ήταν: Μόλις 26 Ετών…
Σαν να υπάρχει μια απότομη αφύπνιση συνειδήσεων.
Από την τραγικότητα της καταστροφής…
Από τη φρίκη που προκάλεσε σε όλους μας…
Από το «άγγιγμά» της στον καθένα μας προσωπικά, αφού θα μπορούσε να ήμασταν κι εμείς ή δικοί μας άνθρωποι, ανάμεσα στα θύματα…
Από την οργή που προκάλεσε η ανευθυνότητα, η αναλγησία και η θρασυδειλία των ανεκδιήγητων που κυβερνούν…
Ναι, το συλλογικό υποσυνείδητο της κοινωνίας είχε «φορτώσει» καιρό τώρα:
Τα ψέματα που είπαν, η υπέρ-φορολόγηση,
το τεράστιο κύμα λαθρομεταναστών και τα ανεξέλεγκτα hotspots παντού,
το «ξεπούλημα» της Μακεδονίας,
η απελευθέρωση κακούργων από τις φυλακές, η ασυδοσία των εγκλήματος,
ο αφοπλισμός της αστυνομίας
και η εντολή στους πολίτες «αν μπουν ληστές σπίτι σας κάντε πως κοιμάστε»,
αλλά και ο διχαστικός λόγος του ΣΥΡΙΖΑ,
όλα αυτά λειτουργούσαν τοξικά μέσα στην Ελληνική κοινωνία.
Διάβρωναν τον ιστό της και δηλητηρίαζαν την ψυχή της.
Όμως η καταστροφή στο Μάτι και ο τρόπος που τη «διαχειρίστηκαν» ήταν το «ποιοτικό άλμα». Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ήταν ο σπινθήρας που προκάλεσε την «αλυσωτή αντίδραση»…
Ακόμα και διεθνή «φόρα», όπως blog του LSE, που θεωρείται «φάρος σκέψης» της διεθνούς Κεντροαριστεράς, ακόμα και σε τέτοια «φόρα», λοιπόν, εξαιρετικά «επιεική» προς τον Τσίπρα μέχρι τώρα (για να μη πω «δοξαστικά») σημειώνουν πια:
--Η ηγεσία απαιτεί κουράγιο, χαρακτήρα και συμπόνια – ο Τσίπρας απέτυχε και στα τρία!
Για να σημειώσουν λίγο πιο κάτω για τον Τσίπρα:
Είναι ξεγραμμένος!
Η στροφή της Ελληνικής κοινωνίας εναντίον του,
συνέπεσε με την εγκατάλειψή του κι από τα διεθνή του «στηρίγματα»…
Όντως, είναι πια ξεγραμμένος…
Καιρός όμως να γίνουμε κι εμείς σοφότεροι.
Γιατί ο Τσίπρας δεν μας προέκυψε όλως τυχαίως.
Δεν φύτρωσε στους αγρούς.
Δεν έπεσε από τους ουρανούς.
Τον ψήφισε ένα μέρος του ελληνικού λαού.
Όχι πλειοψηφικό, πάντως αρκετό για του δώσει τη διακυβέρνηση.
Δύο φορές…
* Στην αρχή, μάλιστα, το εφιαλτικό πρώτο εξάμηνο του 2015, όταν η ζημιά που έκανε στον Ελληνικό λαό ανέρχεται σε 100 δισεκατομμύρια, υπήρχαν πολλοί – πολύ περισσότεροι απ’ όσους τον ψήφισαν – που του έλεγαν «μπράβο» και τον στήριζαν ανοικτά τότε…
Αυτοί όλοι έκαναν λάθος! Τραγικό λάθος.
Και οφείλουν να το αναγνωρίσουν σήμερα…
Ξέρουν ποιοι είναι όλοι αυτοί. Κι εμείς τους ξέρουμε…
* Τα κριτήρια επιλογής μεγάλου μέρους της κοινωνίας μας είχαν αμβλυνθεί και είχαν στρεβλωθεί. Αλλιώς, ο Τσίπρας δεν είχε καμία πιθανότητα να εκλεγεί.
Ήταν ένας ανεπάγγελτος καταληψίας, παιδί του κομματικού σωλήνα -και μάλιστα ενός μικρού κομματιδίου της Αριστεράς!
Τον είχε αποκηρύξει και ο μέντοράς του,
αυτός που τον τοποθέτησε στην ηγεσία του Κόμματός τους.
Κι όμως, αυτά δεν «μέτρησαν», δεν λήφθηκαν υπ’ όψιν…
* Ήταν και άσχετος, σχεδόν στα πάντα. Εμφανώς απαίδευτος. Παρίστανε το «μηχανικό» (του ΕΜΠ) και έκανε λάθος ανάμεσα στις «αντιστροφή» θέσης (180 μοιρών) και στην πλήρη «επιστροφή στην ίδια θέση» (360 μοιρών).
Όλοι γέλασαν με την μπαρούφα του. Αλλά κανείς δεν την πήρε στα σοβαρά…
* Τα Ελληνικά του μέτρια. Τα αγγλικά του άθλια.
Κι όμως, ούτε αυτό «μέτρησε»…
* Εμφανώς δεν είχε την παραμικρή πείρα να διαλέγει βασικούς συνεργάτες, Επέλεξε για το κρίσιμο υπουργείο Οικονομικών ένα «ψώνιο». Και για την Προεδρία της Βουλής μια κακομαθημένη «μανιακή».
Το μετάνιωσε γρήγορα. Του στοίχισαν πανάκριβα και οι δύο επιλογές.
Η πρώτη του επιλογή στο «Οικονομικών» γελοιοποίησε τη χώρα. Όλοι το συνειδητοποίησαν αυτό. Αλλά οι περισσότεροι δεν το έλαβαν υπ’ όψιν. Ούτε αυτό…
* Ο ίδιος είπε ψέματα. Όχι μια – πολλές φορές. Πριν βγει, αφότου βγήκε, αφότου ξαναβγήκε, σε κάθε μεγάλη καμπή και σε κάθε μεγάλη απόφαση που πήρε.
Και οι βασικοί υπουργοί του επίσης είπαν πάμπολλες φορές ψέματα. Μέχρι και σκευωρίες κατά αντιπάλων τους έστησαν προσφάτως. Συνελήφθησαν με τη «γίδα στην πλάτη». Ακόμα και οι πιο εύπιστοι τους πήραν χαμπάρι. Η κοινωνία το κατάλαβε νωρίτερα από τους ταγούς της…
* Αλλά εξακολουθούσαν να τον παίρνουν στα σοβαρά.
Και να μας ζητούν να του δώσουμε «κι άλλες ευκαιρίες».
Η ακόμα, να τον βοηθήσουμε να «προσγειωθεί στην κανονικότητα».
Δηλαδή, μας έλεγαν, πως σημασία δεν έχει πόσο κακό κάνεις, είτε ως αντιπολίτευση είτε ως κυβέρνηση, σημασία δεν έχει πόσο στοιχίζουν τα λάθη σου στη χώρα, αλλά αν είσαι διατεθειμένος, για να παραμείνεις στην εξουσία να τα «διορθώσεις»!
Αυτό μας έλεγαν, σοβαροί κατά τα άλλα άνθρωποι.
Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, ευθύνη ΔΕΝ έχουν μόνον οι άθλιοι που ακόμα μας κυβερνούν, αλλά και πολλοί που τους ανέχθηκαν, ή τους στήριξαν ή τους βοήθησαν ή που ζητούσαν να είμαστε «επιεικείς» μαζί τους μέχρι προχθές ακόμα…
(Τώρα πια όλοι αυτοί δεν μιλούν. Ευτυχώς. Κάτι είναι κι αυτό…)
* Μας έλεγαν διάφοροι καλοπροαίρετοι άνθρωποι, ότι είναι «νέος και άφθαρτος» κι έπρεπε να του δώσουμε «μιαν ευκαιρία» να κυβερνήσει. Κι όταν τα …σκάτωσε το πρώτο εξάμηνο, ζητούσαν να του δώσουμε και «μια δεύτερη ευκαιρία» να μάθει από τα λάθη του…
Ξέχασαν να μας πουν ότι εκτός από νέος ήταν και παντελώς ανεπάγγελτος ή μάλλον… «επαγγελματίας καταληψίας». Και σε επαγγελματία καταληψία κανείς δεν δίνει την παραμικρή ευκαιρία να διαχειριστεί τη διακυβέρνηση της χώρας!
Ξέχασαν να μας πουν πως δεν ήταν και καθόλου «άφθαρτος»…
«Σεσημασμένος» ήταν: Είχε στηρίξει τους εμπρησμούς της Αθήνας το Δεκέμβρη του 2008 και τον εμπρησμό της Μαρφίν το Μάϊο του 2010.
Ακόμα και η Παπαρήγα είχε δημόσια καταγγείλει το 2009, πως ο ΣΥΡΙΖΑ, «χάϊδευε» και «κάλυπτε» τους κουκουλοφορους που έκαιγαν την Αθήνα τότε.
Ακόμα και πολύ πρόσφατα ο ίδιος ο Τσίπρας έλεγε γελώντας στη Βουλή ότι η (εμπρηστική) βόμβα «μολότοφ» δεν είναι αναγκαστικά κακό πράγμα: εξαρτάται αν βρίσκεσαι από την πλευρά αυτού που την πετάει ή από την πλευρά αυτού που την «τρώει»!
Αυτός ο ανεύθυνος έγινε Πρωθυπουργός και επί των ημερών τους κάηκε μια ολόκληρη κωμόπολη και εκατόμβη θυμάτων.
Τυχαίο; Δεν νομίζω…
Πέσατε από τα σύννεφα;
Δεν θα έπρεπε…
* Τα κριτήρια επιλογής του εκλογικού σώματος όντως είχαν αμβλυνθεί.
Κι όχι μόνο για την περίπτωση Τσίπρα…
Το Μάϊο του 2014, εξελέγη με την πρώτη Δήμαρχος Μαραθώνος ο Ψινάκης!
Και πανηγύριζαν γι’ αυτό ποιοι; Το σύνολο την «προοδευτικής» νομενκλατούρας. Σε κανάλια, εφημερίδες και ραδιόφωνα…
Μίλαγαν διθυραμβικά για τον «επιτυχημένο μάνατζερ» με την μεγάλη δικτύωση στο «διεθνές τζετ σετ» που θα έκανε το Μαραθώνα… «Κυανή Ακτή». Ή έστω δεύτερη «Μύκονο».
Και πολλοί βιάζονταν να ανοίξουν το δρόμο και σε άλλους «Ψινάκηδες» να προσφέρουν τις «πολύτιμες υπηρεσίες» τους στα δημοτικά.
Και γιατί όχι στην κεντρική Πολιτική;
Το τι ακριβώς ήταν ο Ψινάκης, το ήξεραν άπαντες από τότε:
Ένα άτομο όχι ατάλαντο, αλλά απολύτως ακατάλληλο να χειριστεί τα κοινά.
Εγωπαθής νάρκισσος, ανοικτά προκλητικός προς όλους – και κυρίως προς το δημόσιο αίσθημα – με μη αποκρυπτόμενη έφεση προς την τρυφηλότητα και την επίδειξη και φυσικά προς πάσης φύσεως «καταχρήσεις».
Και δικτυωμένος πράγματι, με τα κυκλώματα της νύχτας με ό,τι αυτό σημαίνει…
Πίστευαν ότι ένα τέτοιο άτομα θα μπορούσε να διαχειριστεί τα κοινά του τόπου (στους νέους Καποδιστριακούς δήμους)!
Να βάλει τέρμα στην ασυδοσία, το… σύμβολο της ασυδοσίας!
Να γίνει role model για τους συμπολίτες του… η drug queen της Μυκόνου!
Τελικά, στην πράξη ο Ψινάκης δεν μπόρεσε να διαχειριστεί τα κοινά. Και στις κρίσιμες στιγμές ο ίδιος ήταν απών, ενώ οι υπηρεσίες του δήμου δεν λειτούργησαν καθόλου. Πράγμα που συνέβαλε στο να υπάρξουν τόσα θύματα στο Μάτι (που υπάγεται στον Δήμο του).
Σήμερα τον έχουν εγκαταλείψει οι περισσότεροι δημοτικοί του σύμβουλοι, και η μεγάλη πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου ζητεί την παραίτησή του.
Ευθύνες όμως, σήμερα έχουν κι εκείνοι που τον στήριξαν, εκείνοι που τον ψήφισαν, εκείνοι που τον αποθέωναν πριν κι αφότου εξελέγη. Θα έπρεπε να ξέρουν. Τα κριτήρια επιλογής της κοινωνίας είχαν στρεβλωθεί…
Να το καταλάβουμε σήμερα. Και να γίνουμε σοφότεροι…
Οι συντηρητικοί άνθρωποι που ενοχλούνται από την υπέρ-προβολή που εξασφαλίζουν «περσόνες» όπως ο Ψινάκης, κι από την «λατρεία» που επιδείκνυαν επί χρόνια τα ΜΜΕ και η «προοδευτική ιντελιγκένσια», προς κάθε ψώνιο, κάθε επιδειξία της ματαιοδοξίας του, κάθε κατεδαφιστή αρχών και αξιών, κάθε περιφερόμενο κήρυκα της ανευθυνότητας και της κοινωνικής πρόκλησης, οι συντηρητικοί άνθρωποι λοιπόν, που ήταν αντίθετοι με όλα αυτά, είχαν δίκιο τελικά.
Να το παραδεχθούμε και να γίνουμε λίγο σοφότεροι…
Ο υπουργός του Τσίπρα κ. Βερναρδάκης ψέλλισε χθες μιαν αξιοπρόσεκτη φράση.
--Μη χτυπάτε τον Τσίπρα! Είναι μόνο 44 ετών!
Κατάλαβε ο υπουργός του ότι η κοινωνία έχει στραφεί μετά πάθους εναντίον του. Και επιχειρεί να σηκώσει ως «ασπίδα» για τον Πρωθυπουργό του… το «νεαρό της ηλικίας του»…
Καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον Τσίπρα, επί της ουσίας της πολιτικής του, γιατί – απλούστατα - είναι μη υπερασπίσιμος.
Και απλά επισημαίνει ότι είναι… «μόλις 44 ετών»!
Δηλαδή ότι σηκώνει τις «αμαρτίες» των παλαιοτέρων, ένα πράγμα…
Όχι κ. Βερναρδάκη. Δεν σηκώνει τις αμαρτίες άλλων.
Τις δικές του αμαρτίες σηκώνει!
--Αυτός και το Κόμμα σας επέλεξε, χρόνια τώρα, να υπερασπίζεται τα αυθαίρετα. Και τώρα του φταίει η… «αυθαίρετη δόμηση».
--Αυτός και το κόμμα σας έβγαλε με υπέρ-φορολόγηση κολοσσιαία υπερ-πλεονάσματα πολλών δισεκατομμυρίων που τα ετοίμαζε για προεκλογικές «παροχές»! Και δεν έδωσε μερικά εκατομμύρια να αγοράσει – ή να νοικιάσει - πτητικά μέσα κατά των δασικών πυρκαγιών.
--Αυτός και το κόμμα σας έκαναν «βουτιά στην ιεραρχία» και άλλαξαν τρείς αρχηγούς της Πυροσβεστικής σε τρία χρόνια, βάζοντας άπειρα ή ακατάλληλα πρόσωπα στην ηγεσία.
Και την κρίσιμη στιγμή δεν υπήρχε κανείς να σταματήσει την πυρκαγιά.
--Αυτός επέλεξε μετά την καταστροφή να πει ψέματα για τους νεκρούς. Αυτός και ο συγκυβερνήτης του Καμένος επέλεξαν να επιρρίψουν την ευθύνη για την καταστροφή στα θύματα της φωτιάς.
Δεν του έφταιξε η «ηλικία» του…
Το θράσος και η ανευθυνότητα του περίσσεψαν.
Δεν είναι «νέος κι άμαθος»…
Είναι θρασίμι!
Είστε όλοι θρασίμια…
Και ο Νέρων, το 64 μ.Χ., όταν κάηκε η Ρώμη, νέος ήταν.
Πολύ νεότερος. Μόλις 26 ετών.
Αλλά οι συγκαιριανοί του δεν τον λυπήθηκαν.
Και η Ιστορία τον στιγμάτισε…
ΥΓ. Ο Τσίπρας βέβαια, δεν είναι αναγκαστικά Νέρων.
Αλλά είναι σίγουρα τελειωμένος.
Και με την καταστροφή που σημάδεψε το - αναπόφευκτο πλέον - τέλος του, ελπίζω να γίνουμε όλοι σοφότεροι.
Κυρίως για το πώς επιλέγουμε ανθρώπους.
Τα Μεγαλεία Τελειώνουν, Σφουγγοκωλάριοι Και Οσφυοκάμπτες Της "Πρώτη Φορά Αριστεράς"
Τόσο χρόνο έχετε για να ξεπουλήσετε ή να χαρίσετε ότι δεν προλάβατε μέχρι τώρα, να βολέψετε μερικούς ακόμη αγράμματους λεχρίτες του κομματικού στρατού (πχ διοικητές ΔΕΚΟ), να κάνετε ό,τι σας διατάξουν οι αφέντες σας, μήπως και σας δώσουν κανένα κοκαλάκι για να έχετε κάτι να λέτε στην προεκλογική εκστρατεία σας. Τόσο χρόνο θα μας αναγκάσετε να ανεχόμαστε τις σκ....φατσές σας να μας προκαλούν και να υποτιμούν τη νοημοσύνη μας. Τα μεγαλεία τελειώνουν, σφουγγοκωλάριοι και οσφυοκάμπτες της "πρώτη φορά αριστεράς"
Η παγκόσμια οικονομία σε τροχιά επιβράδυνσης
Αυξάνονται τα σημάδια περί επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας στις αρχές του 2018. Χθες ανακοινώθηκε ότι η αμερικανική οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό 2% το πρώτο τρίμηνο του 2018, τον χαμηλότερο τον τελευταίο χρόνο, ενώ είχε αναπτυχθεί με ρυθμό 2,9% το τέταρτο τρίμηνο του 2017. Παρόμοια είναι η εικόνα και στην Ευρωζώνη, με την ανάπτυξη να έχει επιβραδυνθεί σημαντικά το πρώτο τρίμηνο του έτους, και την ΕΚΤ να αναθεωρεί τον Ιούνιο σημαντικά επί τα χείρω την πρόβλεψη για την ανάπτυξη του 2018. Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η αβεβαιότητα που έχει προκαλέσει η κήρυξη εμπορικού πολέμου από την κυβέρνηση Τραμπ σε συμμάχους, όπως η Ε.Ε., ο Καναδάς και το Μεξικό, και σε αντιπάλους, όπως η Κίνα. Χθες η ΕΚΤ προειδοποίησε ότι η μεγάλη άνοδος του οικονομικού προστατευτισμού συνιστά «σημαντική» απειλή για την παγκόσμια οικονομία, ενώ το ίδιο έχει πει τις προηγούμενες ημέρες και το ΔΝΤ.
Η μεγάλη επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας το πρώτο τρίμηνο του έτους συνδέεται με την υποχώρηση της κατανάλωσης στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων πέντε ετών. Ωστόσο, η περιφερειακή Fed της Ατλάντας προέβλεψε χθες ότι η ανάπτυξη θα ενισχυθεί το δεύτερο τρίμηνο του έτους στο 4,5%. Το ΔΝΤ προέβλεψε στα μέσα Ιουνίου ότι η αμερικανική οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 2,9% το 2018 (από 2,3% που ήταν η προηγούμενη πρόβλεψη) και θα επιβραδυνθεί στο 2,7% το 2019, ενώ κατηγόρησε την Ουάσιγκτον ότι η πολιτική προστατευτισμού που ακολουθεί, απειλεί την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας. Τον Απρίλιο, το Ταμείο είχε προβλέψει επιτάχυνση της παγκόσμιας οικονομίας στο 3,9% το 2018 και το 2019, κάνοντας λόγο για ενίσχυση της ανάπτυξης στις ΗΠΑ, στην Ευρωζώνη, στην Κίνα και στις αναδυόμενες αγορές, εκτίμηση που φαντάζει ολοένα και πιο επισφαλής. Για την Ευρωζώνη, το ΔΝΤ είχε αναθεωρήσει τον Απρίλιο την πρόβλεψη για την ανάπτυξη το 2018 στο 2,4% από 1,9% που είχε προβλέψει τον Οκτώβριο. Στις 21 Ιουνίου, η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής του ΔΝΤ, είχε δηλώσει ότι τον Ιούλιο το Ταμείο θα αναθεωρήσει ελαφρώς επί τα χείρω την πρόβλεψη για την Ευρωζώνη. Η ΕΚΤ, πάντως, προχώρησε στις αρχές του μήνα σε μεγάλη αναθεώρηση της πρόβλεψης για την ανάπτυξη της Ευρωζώνης το 2018, προβλέποντας επέκταση με ρυθμό 2,1%, ενώ τον Μάρτιο προέβλεπε ανάπτυξη 2,4%.
Ηδη το πρώτο τρίμηνο του 2018, η οικονομία της Ευρωζώνης επιβραδύνθηκε σημαντικά, καταγράφοντας ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 2,5% από 2,8% που είχε καταγράψει το τέταρτο τρίμηνο του 2017. Η γερμανική οικονομία είχε αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό 2,9% το τέταρτο τρίμηνο του 2017, ενώ επιβραδύνθηκε σημαντικά στο 2,3% το πρώτο τρίμηνο του 2018. Και η κινεζική οικονομία, η δεύτερη μεγαλύτερη του κόσμου, και αυτή που έχει συνεισφέρει περισσότερο από κάθε άλλη στον ρυθμό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας τα τελευταία χρόνια, εμφανίζει σημάδια επιβράδυνσης.
Το 2017, η κινεζική οικονομία είχε αναπτυχθεί με ρυθμό 6,9%, ενώ για το 2018 το ΔΝΤ προβλέπει ανάπτυξη 6,6%, ενώ η επιβολή δασμών θα μπορούσε να το περιορίσει κατά 0,3%, σύμφωνα με την Deutsche Bank και την UBS.
Επιδείνωση προσδοκιών
Η ΕΚΤ προειδοποίησε χθες ότι «η υιοθέτηση υψηλότερων εμπορικών δασμών και η πιθανότητα (υιοθέτησης) ευρύτερων μέτρων προστατευτισμού αποτελούν βασική απειλή» για την παγκόσμια οικονομία. Αναφερόμενη στην επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Ευρωζώνη, η ΕΚΤ εκτίμησε ότι αυτή οφείλεται τόσο σε παροδικούς παράγοντες, όπως ο περιορισμός της εξωτερικής ζήτησης και η ανατίμηση του ευρώ το 2017, όσο και σε «κυκλικούς» παράγοντες, όπως η αναμενόμενη επιβράδυνση από τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 2,5% που είχε καταγράψει το 2017 και ήταν ο υψηλότερος από το 2007. Ομως η ΕΚΤ δεν απέκλεισε και το ενδεχόμενο η επιβράδυνση της ανάπτυξης να οφείλεται εν μέρει και «στην επιδείνωση των προσδοκιών ως αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων συζητήσεων περί δασμών». Στην ετήσια έκθεση για την Ευρωζώνη, που εκδόθηκε στις 21 Ιουνίου, το ΔΝΤ είχε προειδοποιήσει σαφώς ότι η ένταση στο παγκόσμιο εμπόριο αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για την οικονομία της Ευρωζώνης το 2018. «Πρώτη στον κατάλογο των απειλών είναι σαφώς η εμπορική ένταση που προκλήθηκε από την αύξηση (εκ μέρους των ΗΠΑ) των δασμών σε χάλυβα και σε αλουμίνιο», είχε πει η κ. Λαγκάρντ.
Kampf um Vorherrschaft in der Weltwirtschaft Mit dem Inkrafttreten von US-Strafzöllen auf chinesische Produkte eskaliert der Handelskonflikt zwischen Washington und Peking. In Wirklichkeit aber geht es um viel mehr, meint der Ökonom GIANNIS TSIRIGOTIS
Von wegen Handelskrieg. Es geht doch nicht um Elektrogeräte gegen Sojabohnen. Amerikanische Strafzölle für Importe aus Fernost und chinesische Gegenzölle auf Agrarprodukte aus dem Wilden Westen sind reine Symbolpolitik - gut für mediale Aufmerksamkeit, schlecht für die betroffenen Bevölkerungen.
Der Handelskonflikt ist nur die Speerspitze eines viel größeren Kampfs: Auf dem eigentlichen Spiel steht der Sieg im epochalen Wettlauf um Macht, Dominanz und Vorherrschaft im 21. Jahrhundert. "America First" gegen "Made in China", das ist das Aufeinanderprallen der geopolitischen Giganten, das ansteht.
Bleiben die USA - so wie die vergangenen 150 Jahre - das Maß aller Dinge und der "American Way of Life" das Vorbild der Modernität? Oder kehrt China an die Spitze der Weltwirtschaft zurück? Dahin, wo es nach dem Selbstverständnis Pekings auch hingehört. Denn über Jahrhunderte bis vor weniger als 200 Jahren war das Reich der Mitte der übrigen Welt ökonomisch weit voraus.
G7? G20? G2!
Nie hat US-Präsident Trump einen Hehl daraus gemacht, dass "America first" sein oberstes Ziel ist. Alles andere war und ist zweitrangig und bleibt damit bestenfalls Mittel zum Zweck für sein großes Ganzes - nämlich zuallererst amerikanische Interessen zu verfolgen. Und für Donald Trump gibt es nur einen einzigen Gegner, der ihm im Wege steht: China. Alles andere ist für ihn geopolitisches Kleinvieh. Unwichtig, ob sich die Staats- und Regierungschefs der G7, G8 oder G20 ab und zu medienwirksam zum Gipfeltreffen versammeln. Von Gewicht ist das für den US-Präsidenten alles nicht. Für ihn gab und gibt es seit eh und je nur die G2: die USA und China.
Die G2-Doktrin ist im Übrigen keine psychopathische Macke von Donald Trump. Vielmehr bewegt er sich in dieser strategischen Einschätzung im Rahmen der geostrategischen Analysen weiter Teile amerikanischer Denkfabriken. Aus deren Perspektive galt schon lange vor Trump Vielen als offensichtlich, dass im Wettbewerb um eine Vormachtposition in der Welt(wirtschafts)politik nur China und die USA, nicht aber Europa eine Rolle spielen.
Im Kampf der geopolitischen Giganten USA wird auch die Welthandelsorganisation (WTO) wenig zu sagen haben. Das ist tragisch, denn die USA sind die Mutter der Welthandelsordnung der Nachkriegszeit. Und seit China Ende 2001 Mitglied wurde, ging es mit der globalen Arbeitsteilung und dem Welthandel noch flotter voran als vorher. Aber weder die USA noch China werden sich von der WTO hindern lassen. Und wenn sie bei Zöllen ihr Pulver verschossen haben sollten, werden sie zu den wirklich schweren Waffen greifen - den Wechselkursen.
Vom Handelskrieg zum Währungskrieg
Es ist kein Zufall, sondern harte ökonomische Logik, dass die chinesische Währung - der Yuan oder Renminbi - binnen weniger Wochen sieben Prozent zum Dollar abgewertet hat. Die Abwertung ist eine wirkungsmächtige Wunderwaffe des Protektionismus. Sie degradiert Strafzölle zu Kügelchen aus Luftgewehren. Eine Abwertung des Yuan bedeutet nichts anderes, als ein flächendeckender Importzoll von sieben Prozent auf alle Produkte aus dem Ausland und nicht nur ein punktueller chinesischer Gegenzoll für einzelne US-Güter. Gleichzeitig ist sie eine Exportsubvention für alle chinesischen Hersteller auf den Weltmärkten, die chinesische Produkte um sieben Prozent verbilligt. Mit der Abwertung des Renminbi wird somit die Wirkung der Trump'schen Strafzölle mehr als ausgehebelt.
Ein Währungskrieg ist die Fortsetzung des Handelskriegs mit weit großkalibrigeren Waffen. Er macht die WTO vollends zum zahnlosen Tiger. Denn gegenüber Abwertungsstrategien fehlt es der WTO an Kompetenzen und Instrumenten, um dagegenhalten zu können. Währungskriege waren 1948 nicht auf dem Schirm der Gründungsmitglieder der Welthandelsorganisation. Wieso auch: Damals galt mit dem Bretton-Woods-System von 1944 noch für fast drei weitere Jahrzehnte eine Doktrin fester Wechselkurse mit dem US-Dollar als Leitwährung.
Kleinstaaterei ist der falsche Weg
Das faktische Ende der multilateralen Weltwirtschaftsordnung degradiert europäische Interessen zu beliebig manipulierbaren Spielbällen der G2-Staaten. Denn beim Multilateralismus hatten die USA und China genauso nur eine Stimme, wie jedes einzelne Land Europas. Die EU insgesamt hatte somit ein Stimmengewicht, das 28 mal jenem der USA oder Chinas entspricht. In bilateralen Verhandlungen jedoch wird wieder die Macht des Stärkeren entscheiden - da sollte sich Europa nicht die geringste Illusion auf Schonung machen.
Höchste Zeit somit, nach neuen Ansätzen jenseits von globalem Freihandel, Nichtdiskriminierung und dem Prinzip der Gegenseitigkeit (Reziprozität) zu suchen. Dazu gehört zuallererst die Einsicht, dass für Europa Kleinstaaterei das Gegenteil einer Erfolgsstrategie ist. Keines der europäischen Länder hat in einer Welt der G2-Machtdominanz alleine auch nur annähernd etwas zu sagen - auch nicht Deutschland oder Frankreich. Das ist das Neue und Andere im post-multilateralen Zeitalter. Nur zusammen hat Europa eine Chance, seine eigenen Interessen gegenüber einer "America First"-Strategie und einem sowohl wirtschaftlich wie militärisch bestens gerüsteten China zur Geltung zu bringen.
China and India are trying to write a new page of the world economy The Sino-Indian summit last week could be a new departure for neighbors who realize there is no alternative to constructive political, economic and security engagement. China and India are part of a Eurasian institution that can make that possible. Those two countries could soon become the key drivers of global demand and output.
Opt for a 'win-win' deal
China should recycle trade surplus to India
Investment thoughts
Το Κονκλάβιο (31/07/18)
Τιμοκατάλογος τέλος
Δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα, πολύ περισσότερο στην Ελλάδα. Αν ήξερε ο Μίλτον Φρίντμαν με πόσο αλλοπρόσαλλο τρόπο εφαρμόζεται η αρχή του στα καθ’ ημάς, θα είχε κάψει τα γραπτά του. Εδώ, για παράδειγμα, δεν υπάρχει ούτε δωρεάν κηδεία. Στη δε Δυτική Θράκη, οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι ούτε μετά τον θάνατο. Αναφέρομαι σε μια μακάβρια (και όχι ιδιαιτέρως δυτική) πραγματικότητα: στη Θράκη, ας πούμε, οι μουφτείες έχουν τιμοκατάλογο για τις κηδείες. Σύμφωνα με αυτόν, μου λένε ότι η κηδεία μιας γυναίκας κοστίζει τα μισά απ’ αυτήν ενός άνδρα. Εκανα τη μαύρη αυτή εισαγωγή για να υπογραμμίσω τον παραλογισμό, αλλά, κυρίως, τη σκοπιμότητα τροπολογίας που μαθαίνω ότι κατατίθεται σήμερα ή αύριο στο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας που ήδη συζητείται στη Βουλή και η οποία αφορά τις νόμιμες μουφτείες.
Δημόσιο...
Κι αυτό διότι η ρύθμιση προβλέπει ότι τα λειτουργικά έξοδα των μουφτειών πλέον θα καλύπτονται απ’ το κράτος. Θυμίζω ότι το επιχείρημα των μουφτειών μέχρι σήμερα προκειμένου να διαθέτουν τέτοιου τύπου τιμοκαταλόγους ήταν ότι το κράτος δεν τους έδινε χρήματα, άρα αναγκάζονταν να τα παίρνουν απ’ τους πολίτες (και όχι μόνο...). Πλέον θα ακολουθούνται συγκεκριμένες διαδικασίες, καθώς η τροπολογία ενισχύει τη λογική ότι οι μουφτείες είναι δημόσιες υπηρεσίες. Και σε όποιον αρέσει.
Κάν’ το όπως οι δικαστές
Δεν είναι το μόνο που προβλέπει η ρύθμιση. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι πλέον ορίζεται όριο ηλικίας για την υπηρεσία των μουφτήδων: το 67ο έτος της ηλικίας τους. Ο αριθμός δεν είναι τυχαίος, καθώς αυτή είναι η ηλικία στην οποία και οι δικαστές αποχωρούν από τα καθήκοντά τους, άρα τονίζεται ο ρόλος των μουφτήδων ως δικαστών. Κρίσιμη υπενθύμιση ότι οι δικαστές στην Ελλάδα ούτε ισόβιοι είναι, ούτε εκλέγονται (λέγε με ψευτομουφτήδες...). Εχω την αίσθηση ότι ειδικά αυτό δεν θα περάσει αναίμακτα σε κόλπους της μειονότητας, καθώς οι δύο από τους τρεις νόμιμους μουφτήδες έχουν ήδη συμπληρώσει το όριο.
Κάποιος καχύποπτος θα μπορούσε, για παράδειγμα, να εικάσει ότι με την επίμαχη ρύθμιση περί ηλικίας, πετάγονται εκτός παιχνιδιού οι μουφτήδες Ξάνθης και Κομοτηνής που –για να το θέσω κομψά– δεν έλεγαν να αδειάσουν τη θέση. Θυμίζω ότι πρόσφατα υπήρξε σχετική συνάντηση του Κώστα Γαβρόγλου με τον έναν απ’ αυτούς. Δεν ξέρω αν πρόκειται για αποπομπή μέσω νομοθετικής ρύθμισης, αλλά φαντάζομαι ότι μετά την ψήφιση μπορούν να πάρουν επιτέλους τον δρόμο προς τα σπίτια τους...
Επανάληψη
Σας είχα πει προ ημερών –όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε μέσω Facebook την πρότασή του να αναλάβει τη συντήρηση των εναέριων μέσων πυρόσβεσης για την επόμενη πενταετία το ΙΣΝ, καθώς και ότι μίλησε σχετικά με τον πρωθυπουργό που ανταποκρίθηκε θετικά– ότι είχε ήδη συνεννοηθεί με το Ιδρυμα πριν δημοσιοποιήσει την πρωτοβουλία. Το επιβεβαίωσε και το ΙΣΝ με την επίσημη ανακοίνωσή του. Δεν μπορώ, όμως, να μη σταθώ στη σχετική ανακοίνωση της Προεδρίας της Δημοκρατίας που επαναλαμβάνει ότι η ιδέα της δωρεάς ξεκίνησε από πρόταση του Μητσοτάκη και οριστικοποιήθηκε ύστερα από συνεννόηση με τον πρωθυπουργό. Επανάληψη μήτηρ μαθήσεως...
Αυτοψίες
Μένω στον Μητσοτάκη, ο οποίος συνεχίζει τις αυτοψίες σε νοσοκομεία, όπου νοσηλεύονται τραυματίες από τις πυρκαγιές. Χθες επισκέφθηκε τον Ευαγγελισμό, και, μεταξύ άλλων, τον θάλαμο εγκαυμάτων. Δεν χρειάζεται να σας πως ότι η ατμόσφαιρα ήταν βαριά. Οι τραυματίες επανέλαβαν ότι δεν είχαν καμία ενημέρωση από την Πολιτεία να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Ανάμεσα σε αυτούς που μαθαίνω ότι είδε ο Μητσοτάκης, ήταν και ο πυροσβέστης που έδινε τη μάχη με τις φλόγες στο Μάτι και έχασε το μόλις έξι μηνών παιδί του...
Εβγαλε τη γραβάτα
Με ένα tweet δημοσιοποίησε ο Τζέφρεϊ Πάιατ τη χθεσινή συνάντησή του με –22 παρακαλώ– μέλη της ΟΝΝΕΔ, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Κώστα Δέρβου, στην πρεσβευτική οικία στην Παναγή Κυριακού. Ο Πάιατ σημείωσε ότι η ταλαντούχα νέα γενιά της Ελλάδας είναι ένας από τους λόγους που τον κάνουν να αισιοδοξεί για τη χώρα. Εγώ υπογραμμίζω ότι αυτή ήταν η πρώτη συνάντησή του με μέλη κομματικής νεολαίας στην Ελλάδα, καθώς και ότι συζήτησαν θέματα τρέχουσας επικαιρότητας, επενδύσεων, αλλά και τεχνογνωσίας που αφορά πανεπιστήμια και εκπαιδευτικά προγράμματα. Ο Αμερικανός πρέσβης δεν φορούσε γραβάτα. Διευκρίνισε μάλιστα με νόημα ότι αυτό δεν αποτελεί «πολιτική δήλωση» κι ότι απλώς σηματοδοτεί «την πρώτη καλοκαιρινή μέρα στην πρεσβεία». Μαθαίνω ακόμη ότι οι Οννεδίτες εκτίμησαν ιδιαιτέρως το cheesecake και τα μπισκότα φιστικοβούτυρου που τους προσέφεραν.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)