Σανίδα σωτηρίας

Τι φοβίζει σήμερα τους Ευρωπαίους; Η οικονομία και η ανεργία πάντα ανησυχούν, αλλά (με εξαίρεση Έλληνες και Ιταλούς) δεν φιγουράρουν πια στις πρώτες θέσεις των πονοκεφάλων. Οι εμπορικές αντιπαραθέσεις ή το Brexit δεν απασχολούν ιδιαίτερα. Και η στροφή στον λαϊκισμό αναγνωρίζεται, αλλά δεν προσδιορίζεται ως απειλή. Όσο για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης, εξακολουθεί να ακούγεται στα αυτιά τους ως τεχνική διαδικασία, παρά κάτι που θα καθορίσει το μέλλον. Στο τελευταίο Ευρωβαρόμετρο οι Ευρωπαίοι είναι σαφείς: για εκείνους η μεγάλη πρόκληση είναι η αντιμετώπιση των προσφυγικών/ μεταναστευτικών ροών. Δεν το βλέπουν μόνο οι πολίτες.

Το αισθάνονται για τα καλά οι ηγεσίες των μεγάλων της Ένωσης, εν μέσω διακρατικών αντιπαραθέσεων και εσωκυβερνητικών τριγμών. Όταν το 2015 η Άγκελα Μέρκελ αποφάσιζε ότι η Γερμανία θα σηκώσει το βάρος που της αναλογεί στο προσφυγικό, αρκετοί εξέφραζαν ανησυχίες για άνοδο του ξενοφοβικού AfD. Κανείς, ωστόσο, δεν περίμενε ότι η προσφυγική κρίση θα είναι το θέμα που τρία χρόνια αργότερα θα θέσει σε κίνδυνο την καρέκλα της, με την απειλή να προέρχεται από το «αδελφό» κόμμα των Χριστιανοκοινωνιστών.

Τα τελευταία χρόνια η προσφυγική κρίση ξεσκέπασε την υποκρισία της Συνθήκης του Δουβλίνου, οδήγησε σε de facto κατάργηση του Σένγκεν, όρθωσε τείχη, «έπνιξε» στις λάσπες της Ειδομένης τις ευρωπαϊκές αξίες και την ευρωπαϊκή οικογένεια στον διχασμό. Υπήρξε προσπάθεια για μία πανευρωπαϊκή λύση, η οποία, όμως, ποτέ δεν εφαρμόστηκε από όλους, ούτε αποδείχθηκε αποτελεσματική.

Υπό τις συνθήκες αυτές δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί απογειώνεται σήμερα η δημοτικότητα του Ματέο Σαλβίνι της Λέγκα, παρά τις συνεχείς «κωλοτούμπες» στο θέμα του ευρώ ή γιατί στη μεγάλη τους πλειονότητα οι Γάλλοι δηλώνουν ότι ορθώς δεν προσφέρθηκε η κυβέρνησή τους να δεχθεί το «Aquarius» με τους 630 μετανάστες, που περιφερόταν επί μία εβδομάδα στη Μεσόγειο.

Εύκολα καταδικάζει κανείς τη σκληρή στάση και την επίδειξη ξενοφοβίας του Σαλβίνι, εύκολα μιλάει για τις αξίες ανθρωπισμού, για την αλληλεγγύη. Είναι πολύ πιο δύσκολο -όπως έδειξαν τα τελευταία χρόνια- ωστόσο να δείξει ότι σέβεται τις αξίες αυτές στην πράξη, ότι μπορεί να προτείνει λύσεις, που θα μοιράζουν δίκαια το βάρος και δεν θα σπρώχνουν απλώς το πρόβλημα κάτω από το χαλάκι των χωρών υποδοχής.

Η Ένωση, που άντεξε τη φουρτούνα της κρίσης χρέους και βουλιάζει σήμερα στα νερά της Μεσογείου, δεν έχει πια την πολυτέλεια να ποντάρει σε πρόχειρες σανίδες σωτηρίας.